RÜSTEM PAŞA CAMİİ

Osmaneli’nin kentsel sit alanı içerisinde, Cami-i Kebir mahallesi, Sakarya Caddesi üzerinde bulunmaktadır.³⁴ Caminin yapım tarihi konusunda bazı kaynaklarda; 1516-1522 ve 1560-1565 yılları ileri sürülmektedir.³⁵ Caminin yapımına Kanuni Sultan Süleyman’ın damadı ve veziri Rüstem Paşa tarafından başlanmış, Rüstem Paşa’nın vefatı üzerine caminin minare ve çatısı, Rüstem Paşa’nın cariyesi tarafından tamamlanmıştır. Caminin mimarı, Mimar Sinan’ın kalfası Yüzgeç Mehmet Paşa’dır. Keskinzade Elhac Ali Ağa tarafından onarılmıştır.³⁶

Kitabenin Okunuşu:

1. Felek çün asyâb-ı danhâ kündest-i encem

Beray-ı er kerd-i zeyn bas ed seyr-i sitâb-ı çerh

2. Yâd-ı Rüstem dilhûn binâ süd asyâb-ı sen

Ez en süd târihes be-yâd-ı in asyâb-ı çerh

Kitabenin Günümüz Türkçesi ile Anlamı:

1. Nihayet bu dünya, değirmendeki buğday tanesi gibidir
2. Sana bu feleğin gidişatının kadrini bilmek düşer
3. Bu tas değirmen, gönlü hoş Rüstem’in hatırasına yapıldı
4. “ Felek değirmenin anısı” ibaresi bu esere tarih olarak söylendi.

Kitabenin Okunuşu:

1. Bu câmi-i tamir eden kuluna
2. Varın sebil etdi senin yoluna
3. Yârab hidâyet kıl eyleriz minnet
4. Sâhibü’l- ta’mirât ve’l-hayrât
5. Keskinzâde el-Hac’Ali Ağa
6. Sene 1193

Kitabenin Günümüz Türkçesi ile Anlamı:

1. Bu camiyi onaran kuluna
2. Ki varın Allah yoluna harcadı
3. Allah’ım bize doğru yolu göster, sana minnet ederiz
4. Onarım ve hayır sahibi
5. Keskinzâde Hacı Ali Ağa
6. Yıl 1193.⁴⁴

Caminin güney, doğu ve batı cepheleri oldukça düzgün ve sadedir.⁴⁸ İki sıra pencere dizisi bulunmaktadır. Alt sıradaki pencereler sivri kemerli ve sade alınlıklı olup, üst sıradaki pencere dizisi alt sıradaki pencerelere oranla daha küçüktür.⁴⁹ (Fotoğraf 19) Camii yığma sistemde inşa edilmiştir. Yığma yapı malzemesi olarak yöreye özgü Lefke taşı kullanılmıştır. Duvar kalınlığı ortalama 0.98 metredir.⁵⁰

Mihrabın solunda, Kâbe tasvirli çini pano bulunmaktadır. Açık mavi zemine sahip olan panonun etrafı, sarmaşık seklinde düzenlenmiş rumilerle çerçevelenmiştir. Üstte Kâbe, altta Mescid-i Nebevi tasvir edilmiştir. Çini panonun üst kısmında Süleyman Mehmed Nahifî’ye ait;

“ Her kime Kâbe nasip olsa hûda rahmet eder.

Her kişi sevdiğini hanesine davet eder”

Beyiti yazılıdır.

Alt kısımda dört satır halindeki yazıda Vankulu Mehmed Efendi’nin dörtlüğü yer almaktadır. Bu dörtlükte;

“Budur âyin-i Arap bir kavmin ölse seyidi

Az olur kim kabri üzre bende âzâd olmaya

Sen ki Sâh-ı Mürselîn ve Seyyîd-i Kevneyn’sin

Hasa lillah kabrine yüz süren azad olmaya”

ifadeleri kayıtlıdır.⁵⁸ (Fotoğraf 12)

Caminin içinde, süsleme olarak hat sanatı da ön plandadır. Bunlardan biri, mahfilin batı ucundan geniş bir kuşak halinde başlayan, batı, güney ve doğu duvarlarının üst kısmında devam eden, Kur’an Kerim’den Fetih Sûresi’dir. Pencere aralarındaki boşluklara iri harflerle, “Vav”, “Ali”, “Elhamdülillah”, “Muhammed” ve“Hû” ifadelerine yer verilmiştir.⁵⁹ (Fotoğraf 13)

İki ucu sivri oval bir çerçeve içine alınmış hat örneğinde, Hicri 1200 / Miladi1785-1786 tarihini taşıyan, “ Lefkûti, Ali Muhammed, el-Mısrî… müzehhib-i el-fakir’u ve’l-hakir ketebe. Sene Hicri 1255 (Miladi 1839).” İfadeleri yazılıdır.⁶⁰ (Fotoğraf 14)

KAYNAKÇA

1. Çağlar N., Osmaneli Lefke Kültür Varlıklarının Turizme Kazandırılması İçin Bir Örnek Çalışma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009, s. 21.
2. Gündoğdu H., Işık Yayla R., Osmaneli’nde Ahşap Örtülü Rüstem Paşa Camii Üzerine Notlar, Uluslar arası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 2014.

(Bu makale 22-25 Ekim 2014 yılında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi ev sahipliğinde yapılan Uluslar arası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumunda bildiri olarak sunulmuştur.)

3. Komisyon, a.g.e. 1973, s. 57.
4. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
5. Diri Aişe, Osmaneli Yerleşiminin Geleneksel Dokusu Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 1995, s. 62.
6. Ünal D., Osmaneli-Bilecik Yapılarının Analitik Açıdan Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007, s. 82.
7. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
8. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
9. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
10. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
11. Uluengin B., Saatçi S., a.g.e 2009, s. 106-107.
12. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
13. Ünal D., a.g.e. 2007, s. 75.
14. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
15. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
16. Ünal D., a.g.e. 2007, s.77.
17. Ünal D., a.g.e. 2007, s. 81.
18. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
19. Ünal D., a.g.e. 2007, s. 83.
20. Ünal D., a.g.e. 2007, s. 83.
21. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
22. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
23. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
24. Ünal D., a.g.e. 2007, s. 75.
25. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
26. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
27. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.
28. Gündoğdu H., Işık Yayla R., a.g.e. 2014.